خودزنی کودک یکی از موضوعات نگران کننده‌ای است که می‌تواند سلامت جسمی و روانی کودک و خانواده را به خطر بیاندازد و تاثیرات منفی خود را بر جنبه‌های مختلف زندگی بگذارد. اکثر پدر و مادرها می‌خواهند بدانند چه عاملی باعث می‌شود که رفتار خودزنی در کودک بروز یابد و چگونه می‌توان با آن مقابله کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عوامل مختلفی از جمله استفاده از خودزنی برای جلب توجه و به دست آوردن خواسته‌ها در کنار ابتلا به دیگر اختلالات دوران کودکی می‌تواند در خودزنی کودکان نقش داشته باشد. با توجه به آسیب‌های جسمی و روانی که در پی این رفتار در کودکان به وجود می‌آید لازم است که درمان هرچه سریع‌تر صورت گیرد. در ادامه علل و روش‌های درمان خودزنی کودک را از منظر روانشناسی مورد بررسی قرار داده‌ایم پس همراه ما باشید.

منبع : خودزنی کودک

خودزنی کودک | انواع رفتارهای خودزنی در کودکان

رفتار خودزنی کودک می‌تواند به شیوه‌های مختلفی بروز یابد. به طور کلی انجام هرگونه عملی که منجر به آسیب مستقیم به بدن شود تحت عنوان خودزنی در نظر گرفته می‌شود و نوعی از اختلالات رفتاری محسوب می‌گردد. از جمله رایج‌ترین رفتارهای خودزنی در کودکان می‌توان به ضربه زدن به بدن، کتک زدن خود، کوبیدن سر یا بدن به زمین، کشیدن اجسام نوک تیز روی بدن، کشیدن موها، گازگرفتن خود، کندن پوست و سایر اعمال مشابه با موارد گفته شده اشاره کرد. برای شناخت بیشتر درباره اختلالات رفتاری کودکان کلیک کنید.

خودزنی کودک | علائم خودزنی پنهان

برخی از کودکان خودزنی آشکار دارند. مثلا زمانی که عصبانی می‌شوند فورا جار و جنجال راه می‌اندازند و با رفتارهای آسیب زننده به خود تلاش می‌کنند خواسته‌هایشان را عملی کنند. این در حالی است که ممکن است برخی دیگر از کودکان رفتار خودزنی را به طور پنهان انجام دهند. این بچه‌ها اغلب زمانی که مضطرب یا پریشان هستند در خلوت به خودشان آسیب می‌رسانند. در این شرایط اگر والدین آگاه نباشند ممکن است خطرات جدی کودک را تهدید نماید. از جمله علائمی که می‌توانند در مورد خودزنی پنهان در کودک به شما هشدار دهند باید به موارد زیر اشاره کرد. در صورت مشاهده این علائم برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت روانی کودک لازم است که ابتدا از یک روانشناس کمک بگیرید.

– ایجاد تغییراتی در الگوی خواب یا اشتهای کودک

– از دست دادن تمایل به انجام فعالیت‌هایی که قبلا برای کودک جذاب بوده‌اند نظیر بی علاقگی نسبت به بازی کردن یا دیدن دوستان

– اجتناب کردن از ورزش‌هایی نظیر شنا و تمایل به پوشانده نگه داشتن کامل بدن در همه شرایط جهت مخفی نگه داشتن قسمت‌های آسیب دیده بدن

– کاهش عملکرد تحصیلی و تمایل نداشتن برای انجام فعالیت‌های درسی

– بی توجهی به ظاهر خود

– بروز تغییرات قابل توجه در خلق و احساس غمگینی در بیشتر اوقات روز

– وجود زخم‌ها یا کبودی‌های روی بدن که کودک هیچ گونه توضیحی در مورد آن‌ها به شما نمی‌دهد.

علل خودزنی کودک

خودزنی کودک می‌تواند ناشی از علل و عوامل مختلفی باشد. از جمله این عوامل می‌توان به دچار بودن به افسردگی دوران کودکی، ابتلا به اختلالات اضطرابی، استفاده از خودزنی برای جلب توجه یا عملی کردن خواسته‌های خویش و مشاهده خودزنی در افراد تاثیرگذار زندگی اشاره کرد.

اگر فرزندتان هنگام لجبازی رفتار خودزنی انجام می‌دهد لازم است این رفتار او را نادیده بگیرید. به این صورت که از تکنیک حواسپرتی استفاده کرده و تلاش نمایید موضوعات دیگری را پیش بکشید. هربار که به خاطر خودزنی کودک در برابر او تسلیم شوید و خواسته‌های غیر معقولش را برآورده نمایید شدت این رفتار آسیب رسان در او بیشتر می‌شود و حتی می‌تواند به خودکشی منجر گردد.

برای آگاهی بیشتر درباره تهدید به خودکشی در کودکان کلیک کنید.

خودزنی کودک | توصیه‌هایی برای والدین

اگر متوجه شدید که فرزندتان دست به خودزنی می‌زند، رعایت برخی توصیه‌ها برای مقابله با این رفتار ضرورت دارد. ما در ادامه به چند مورد از مهم‌ترین آن‌ها اشاره کرده‌ایم.

1- پیش از هر چیز آرامش خود را حفظ کنید

مشاهده خودزنی کودک می‌تواند برای والدین شوکه کننده باشد یا حتی ناراحتی، خشم و عصبانیت زیادی را برانگیزد. در این شرایط پیش از هرچیز بسیار اهمیت دارد که از مهارت کافی برای کنترل هیجانات خود برخوردار باشید و واکنش‌های تندی نشان ندهید. هرچقدر در این شرایط آرام تر بمانید بیشتر می‌توانید به فرزند خود کمک کنید.

2- در مورد این رفتار با فرزند خود گفت و گو کنید

زمانی که خود و فرزندتان آرام هستید به طور خصوصی در مورد انجام این رفتار کودک با او صحبت کنید. سعی نمایید موضعی غیر قضاوتی داشته باشید و به جای نصیحت کردن اجازه دهید بیشتر کودک حرف بزند. همین که فرزندتان ببیند شما به احساسات او اهمیت داده و تمایل به درک او دارید تا حد زیادی در روحیه اش تاثیر می‌گذارد و در نتیجه رفتار خود زنی نیز در او کاهش پیدا می‌کند.

3- در مورد هیجانات مختلف به خصوص هیجان خشم به کودک توضیح دهید

بسیاری از کودکان دانش هیجانی کمی دارند. آن‌ها از بروز حالات مختلف در خود آگاه نیستند و نمی‌دانند زمانی که به شدت ناراحت یا عصبانی می‌شوند باید چه کاری انجام دهند. به عنوان یک پدر و مادر بسیار اهمیت دارد که در مورد هیجانات و احساسات مختلف به فرزندتان آگاهی بدهید.

به کودک بگویید که بروز هر یک از این احساسات در انسان طبیعی هستند هرچند تحمل آن‌ها ممکن است بسیار دشوار به نظر برسد. با این حال راه حل‌های مختلفی وجود دارد که به شیوه سالم کمک می‌کنند آن‌ها را در خود مدیریت کنند. برای اینکه آموزش‌های کامل تری در اختیار فرزندتان بگذارید مراجعه به یک روانشناس کودک می‌تواند تا حد زیادی مفید واقع شود. برای آگاهی بیشتر توصیه می کنیم مقاله کودکان استثنایی را مطالعه کنید.

4- در مورد افسردگی و سایر اختلالات دوران کودکی هشیار باشید

بسیاری از والدین در مورد مشکلات مرتبط با سلامت روان در دوران کودکی اطلاعات چندانی ندارند. این در حالی است که کودکان تحت تاثیر عوامل مختلف ممکن است با اختلالات روانشناختی گوناگونی مواجه شوند. از جمله رایج ترین اختلالات در این برهه زمانی می‌توان به افسردگی و انواع ترس‌ها و اضطراب‌های دوران کودکی اشاره کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهند که رفتار خودزنی به خصوص خودزنی پنهان در کودکانی که دچار مشکلات مرتبط با سلامت روان هستند بیش از سایرین دیده می‌شود. در نتیجه لازم است با علائم این اختلال‌ها آشنا بوده و در صورت مشاهده تغییرات رفتاری بارز در فرزند خود به موقع از یک متخصص کمک بگیرید.

5- خودزنی را به یک سلاح برای کودک تبدیل نکنید

برخی از پدر و مادرها به طور ناخواسته رفتار خودزنی در فرزند خود را پرورش داده و آن را به سلاحی تبدیل می‌کنند. برای مثال زمانی که کودک برای اولین بار در صورت برآورده نشدن خواسته‌اش سرش را به زمین می‌کوبد ممکن است والدین سریع تسلیم او شده و نیازش را برطرف سازند. این کار با تقویت رفتارخودزنی باعث می‌شود که این کار به نوعی عادت مخرب تبدیل شده و روز به روز تشدید شود.

درمان خودزنی کودک

اگر فرزندتان به طور مکرر رفتارهای خود آسیب رسانی را بروز می‌دهد و به طور آشکار یا پنهان به خودزنی می‌پردازد لازم است که حتما برای دریافت درمان‌های مناسب او را نزد یک متخصص روانشناس ببرید. روانشناسان کودک و نوجوان با ارزیابی دقیق وضعیت روحی کودک می‌توانند علت بروز رفتار خودزنی را درک کنند و با فراهم کردن آموزش‌هایی برای والدین و خود کودک از تکرار این عمل پیشگیری نمایند. برای اطلاع از روند دریافت مشاوره کودک کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول

آیا خودزنی کودک به هنگام عصبانیت درمانی دارد؟

بله، خودزنی کودک در زمان عصبانیت از فقدان مهارت کنترل خشم در او خبر می‌دهد. در این شرایط روانشناسان با ارائه آموزش‌هایی به والدین و خود کودک می‌توانند به درمان این مشکل کمک نمایند.

منبع : خودزنی کودک